Ontploffende bubbels gaan kanker te lijf

Belgische onderzoekers werken aan een betaalbaar alternatief voor de nu prijzige immuuntherapie. Ze ontwikkelen microscopisch kleine gasbelletjes die ons afweersysteem inschakelen in de strijd tegen kanker.

Immuuntherapie bij kanker is met recht en rede een hot topic in het kankeronderzoek. De behandeling is erop gericht het afweersysteem van de patiënt in het harnas te jagen in de strijd tegen kanker, maar heeft helaas ook een aanzienlijk prijskaartje. Voor Provenge, een Amerikaans immuungeneesmiddel tegen vergevorderde gevallen van prostaatkanker, betaal je al snel € 83.000 voor een volledige behandeling. Om deze peperdure vorm van immuuntherapie betaalbaar te maken, werken Belgische onderzoekers aan een behandeling in vier stappen. Ze maken gebruik van het natuurlijk afweersysteem van de patiënt en minuscule gasbelletjes die gestuurd worden door geluid. Resultaten in muizen zijn alvast hoopgevend. Eén op de drie muizen met kanker geneest immers volledig en is nadien ook langdurig beschermd tegen nieuwe tumoren.

Een duwtje in de rug
Immuuntherapie tegen kanker geeft het afweersysteem een duwtje in de rug. Door alarmsignalen die aangeven dat kwaadaardige cellen aan het groeien zijn te versterken, kan je het afweersysteem aanleren om groeiende kankercellen opnieuw als “de vijand” te herkennen. Onze natuurlijke afweer is er namelijk prima op voorzien om allerlei indringers in het lichaam zoals virussen en bacteriën op te sporen en uit te schakelen, het liefst nog vóór ze ons ziek maken. Hetzelfde gebeurt bij kanker: zodra kankercellen beginnen te groeien, gaat een soort alarm af in ons lichaam. Dat alarm wordt opgepikt door het afweersysteem, dat zich in de strijd werpt om specifiek kankercellen te zoeken en te vernietigen.

Helaas zijn kankercellen sluw en zijn ze het afweersysteem vaak te slim af. Ze verbergen zich of ze spannen cellen van het afweersysteem voor hun eigen kar om de tumorgroei te ondersteunen. Om te voorkomen dat de tumor zo vrij spel krijgt om ongeremd verder te groeien, worden in immuuntherapie sterkere alarmsignalen toegediend. Dat schudt het versufte afweersysteem wakker zodat het de strijd met de kanker opnieuw kan aangaan.

Helaas is het niet zo eenvoudig om dergelijke alarmsignalen tot bij de cellen van het afweersysteem te brengen. Onderzoekers zien zich daarom genoodzaakt om het anders aan te pakken: ze isoleren de afweercellen uit het bloed van de patiënt en brengen ze in het lab in contact met alarmsignalen. Nadien worden de behandelde afweercellen geïnjecteerd bij de patiënt als een geneesmiddel tegen de oprukkende kanker. Dit maakt immuuntherapie patiënt-specifiek: voor elke patiënt moet een nieuw geneesmiddel worden gemaakt, wat tijdrovend en zeer duur is.

Geluid en gasbelletjes
Om deze immuuntherapie meer universeel en vooral veel goedkoper te maken, wil een team onderzoekers van de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel het over een andere boeg gooien. Ze willen de alarmsignalen naar de afweercellen in het lichaam van de patiënt loodsen, zonder omslachtig en duur labowerk op geïsoleerde cellen. Daarom verpakken ze de alarmsignalen in microscopisch kleine gasbelletjes die artsen al jaren gebruiken om de kwaliteit van echografische beelden te verbeteren. Ultrageluid, waarvan de tonen zo hoog klinken dat mensen het niet kunnen horen, kan het gedrag van die gasbelletjes in het lichaam sturen. Zacht ultrageluid doet de belletjes zachtjes trillen waardoor ze zichtbaar worden op een echografie. Dat maakt het mogelijk om exact te bepalen waar de gasbelletjes zich in het lichaam bevinden. Bij harder geluid, gaan de gasbelletjes harder trillen tot ze uiteindelijk ontploffen en de verpakte alarmsignalen binnenin de omliggende cellen katapulteren. Doordat de onderzoekers het ultrageluid erg nauwkeurig kunnen richten, wordt het mogelijk om precies te bepalen op welke plaats in het lichaam de gasbelletjes de alarmsignalen vrijgeven.

Vier stappen
De eerste resultaten zijn veelbelovend. Met echografie stelden de onderzoekers vast dat de gasbelletjes luttele seconden na injectie te zien zijn in het lymfesysteem, hét transportnetwerk bij uitstek voor de afweercellen. Tegelijk konden ze waarnemen dat een behandeling met belletjes en ultrageluid afweercellen opnieuw in staat stelt om een kanker te herkennen en uit te schakelen. Hun experimenten toonden aan dat ze 30 % van de behandelde muizen volledig konden genezen. Voorlopig blijft de vraag of zo’n behandeling in staat is om de afweercellen voldoende lang en sterk te activeren om de strijd tegen de tumor te kunnen winnen. Een kanker kan snel veranderen en probeert zich continu tegen de aanvallen van het afweersysteem te verdedigen.

De onderzoekers zijn hoopvol en werken verder aan de behandeling die uit vier stappen zal bestaan. Na een eenvoudige onderhuidse injectie van de gasbelletjes beladen met alarmsignalen, volgen ze de bubbels met echografie. Zodra de gasbelletjes de afweercellen bereiken, wordt het geluid versterkt tot ze ontploffen. Door zo de alarmsignalen massaal op de juiste plaats af te leveren, willen ze de afweercellen opjutten tot een vernieuwde strijd tegen kanker.

HELEEN DEWITTE IS ÉÉN VAN DE 8 FINALISTEN VAN DE VLAAMSE PHD CUP. VOLG DE FINALE OP WOENSDAG 28 SEPTEMBER (20.00U) VIA EEN LIVESTREAM OP CANVAS.BE

Artikel door Heleen Dewitte
 
Heleen Dewitte volgde een training in populairwetenschappelijk schrijven door Ann De Ron - www.fishgrowfeet.be