Bondgenoten van borstkanker

Borstkanker is in staat om het omringende normale weefsel te beïnvloeden. Het normale weefsel wordt omgevormd tot een bondgenoot van de borstkanker. Er treden dan veranderingen op in het normale weefsel, die het risico op herval bij borstkankerpatiënten voorspellen.

“Ze hebben op de foto iets gezien in mijn linkerborst. Maar de dokter zegt dat we er op tijd bij zijn”. Marianne is een getrouwde vrouw van 56 jaar en heeft twee kinderen die net het huis uit zijn. Ze liet nietsvermoedend röntgenfoto’s van de borsten maken en kreeg nadien slecht nieuws te horen: borstkanker. Slecht nieuws, maar toch niet helemaal. De borstkanker bevindt zich nog in een zeer vroeg stadium, waardoor niet de hele borst verwijderd moet worden. Er is angst en onzekerheid, maar ook opluchting: een kleine borstoperatie, gevolgd door bestraling van de borst, zou moeten volstaan om haar te genezen.

Snijden en stralen
Zoals Marianne zijn er veel andere vrouwen in Vlaanderen. Ongeveer één op vijf borstkankerpatiënten heeft borstkanker in een zeer vroeg stadium. Bij deze vrouwen is er een abnormale groei van cellen in de melkklieren van de borst, die nog niet doorgroeien in het omringende normale weefsel. Momenteel worden al deze patiënten op een gelijkaardige manier behandeld. Eerst wordt met een operatie de vroege borstkanker uit de borst verwijderd. Daarna wordt de borst vaak bestraald om het risico op herval sterk te verminderen. De ontdekking van een nieuw kenmerk van vroege borstkanker laat toe het risico op herval na de operatie beter te voorspellen. Hierdoor zouden sommige vrouwen na de borstoperatie geen bestraling meer nodig hebben.

Samenzwering
Hoe kan het gezonde weefsel het risico op herval voorspellen voor een vrouw zoals Marianne? Kankercellen scheiden stoffen uit die een invloed uitoefenen op normale cellen in de omgeving. Wanneer de normale cellen worden blootgesteld aan de stoffen van de kankercellen, gaan ze op hun beurt bijdragen tot het veranderen van de omgeving waarin ze groeien. De normale cellen worden als het ware omgevormd tot collaborateurs van de kankercellen. Het lijkt alsof de borstkanker een samenzwering organiseert om het gezonde weefsel in de omgeving voor te bereiden op verdere uitbreiding van de kankercellen. Sommige vroege borstkankers zijn in staat het gezonde weefsel om te vormen tot een bondgenoot, andere niet.

Als Marianne een vroege borstkanker heeft die veranderingen in het omringende normale weefsel vertoont, dan heeft ze tot drie keer meer kans om na een operatie te hervallen. Ze heeft dan voordeel bij bestraling omdat haar risico op herval daardoor wordt gehalveerd. Wanneer Marianne een vroege borstkanker heeft die geen veranderingen vertoont in het omringende normale weefsel, dan heeft ze veel minder kans om te  hervallen. Ze hoeft dan niet bestraald te worden aangezien bijkomende bestraling voor haar weinig extra voordeel biedt.

Zwart-wit
Niet alle vroege borstkankers hebben dezelfde eigenschappen. Dat brengt veel angst en onzekerheid met zich mee: niet alleen voor vrouwen zoals Marianne, maar ook voor hun families en hun artsen. Het zou zoveel makkelijker zijn als we in een binaire wereld leefden: alles is 0 of 1, goed of slecht, zwart of wit. Je hebt kanker of je hebt geen kanker. We leven echter niet in een zwart-wit wereld. In de realiteit worden artsen en patiënten dagelijks geconfronteerd met een zeer uitgebreide grijze zone. De termen goedaardig en kwaadaardig slaan op de uitersten van het hele spectrum aan afwijkingen die in de borst voorkomen. Maar welke term moeten we gebruiken voor alles wat daar middenin valt?

Vroege borstkanker bevindt zich in deze grijze zone. Sommige vroege borstkankers zullen eerder neigen naar de witte kant van het spectrum, andere zullen neigen naar de zwarte kant. Wat anno 2016 nog niet mogelijk is, is met grote zekerheid een onderscheid maken tussen deze verschillende soorten vroege borstkanker. Er is dus nood aan een kenmerk dat artsen toelaat het verloop van een vroege borstkanker in te schatten. De ontdekking dat veranderingen in het gezonde weefsel rond een vroege borstkanker herval kunnen voorspellen, zou hierin voortaan verandering kunnen brengen.

Op maat gemaakt
Er moet nog een controlestudie verricht worden vooraleer de behandeling van vrouwen zoals Marianne effectief gestuurd kan worden door dit nieuwe kenmerk van vroege borstkanker. De eerste studie werd uitgevoerd bij 65 borstkankerpatiënten van het Universitair Ziekenhuis in Gent. Het weefsel van hun vroege borstkanker werd microscopisch onderzocht, wat geleid heeft tot de ontdekking van het nieuwe kenmerk.

Momenteel wordt gecontroleerd of de voorspellende waarde van veranderingen in het normale weefsel rond vroege borstkanker bevestigd kan worden in een onafhankelijke groep patiënten. Hiervoor werken onderzoekers van het Universitair Ziekenhuis Gent samen met onderzoekers van de Universitaire Ziekenhuizen Leuven. In de controlestudie wordt het weefsel van 430 patiënten met vroege borstkanker microscopisch onderzocht. De resultaten van dit controleonderzoek worden verwacht in het najaar van 2016.

Als het controleonderzoek de resultaten van de eerste studie bevestigt, kunnen artsen bij elke patiënt met vroege borstkanker nagaan of er veranderingen zijn in het normale weefsel rond de kanker. Zijn de veranderingen aanwezig, dan hebben deze patiënten baat bij bestraling na hun operatie. Dit nieuwe kenmerk is een stap in de richting van een behandeling op maat voor elke vrouw met vroege borstkanker.

Artikel door Mieke Van Bockstal

Mieke Van Bockstal volgde een training in populairwetenschappelijk schrijven door Ann De Ron - www.fishgrowfeet.be